Ποιους βασικούς μηχανισμούς άμυνας χρησιμοποιούμε στις σχέσεις μας;

Μηχανισμοί άμυνας, σύμφωνα με τον Freud, είναι κάποιοι τρόποι συμπεριφοράς που υιοθετούμε, δρουν ασυνείδητα και έχουν ως σκοπό να μας προστατέψουν από το άγχος και τις ενοχές.
Μας προστατεύουν από τη μια, αλλά από την άλλη, μας απομακρύνουν περισσότερο από τις αλήθειες μας.
Στις σχέσεις μας παρατηρείται ότι χρησιμοποιούμε κυρίως τους εξής:
1) προβολή. Το άτομο που χρησιμοποιεί την προβολή,προσάπτει στον άλλον, (κατηγορώντας τον), χαρακτηριστικά που στην πραγματικότητα έχει και ο ίδιος.
Τη συμπεριφορά που κατηγορούμε, σύμφωνα με τον Freud, την έχουμε και εμείς, ειδάλλως δεν θα την αναγνωρίζαμε και δεν θα μας ενοχλούσε.
Ό, τι δεν αναγνωρίζουμε ως οικείο, δεν μπορούμε και να το κατηγορήσουμε.
Το κατηγορούμε και το επικρίνουμε στον άλλο, γιατί δεν το έχουμε αποδεχτεί ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό. Είμαστε αυστηροί με εμάς και αυτό έχει σαν συνέπεια να είμαστε αυστηροί και με τον άλλο.
Για παράδειγμα, μπορεί να κατηγορούμε το σύντροφο μας π. χ για αδιαφορία, ενώ ενδεχομένως κι εμείς οι ίδιοι έχουμε υπάρξει αδιάφοροι με έναν τρόπο.
2) αντιδραστική συμπεριφορά. Το άτομο μετατρέπει μια ανεπιθύμητη ορμή και συμπεριφορά στην εκ διαμέτρου αντίθετη της. Πολλές φορές λειτουργούμε έτσι και μετατρέπουμε την βαθιά πραγματική μας επιθυμία, στην εκ διαμέτρου αντίθετη της, με σκοπό να προστατευτούμε από το άγχος που μας δημιουργεί η υιοθέτηση της βαθιάς μας επιθυμίας.
Για παράδειγμα, μπορεί ένα άτομο να νιώθει βαθιά εξαρτημένο από το σύντροφο του και να αντιδράει με «δήθεν» επιδίωξη ανεξαρτησίας, ώστε να μειώσει το άγχος που του προκαλεί η αίσθηση της βαθιάς δέσμευσης .
3) εκλογίκευση. Το άτομο δίνει «ψεύτικες» αλλά κοινωνικά αποδεκτές ερμηνείες για να δικαιολογήσει τη στάση του.
Για παράδειγμα, μπορεί ο σύντροφος μας να υποστηρίζει ότι μένει μαζί μας μόνο και μόνο για τα παιδιά, κάτι που κοινωνικά θεωρείται αποδεκτό και αυτοθυσία, ενώ στην πραγματικότητα, να παραμένει στη σχέση επειδή αισθάνεται ο ίδιος αδυναμία ή ανασφάλεια, να αναλάβει αποκλειστική ευθύνη για τη ζωή του.
4) μετάθεση: Το άτομο μεταθέτει τη συναισθηματική στάση του όχι στον πραγματικό αποδέκτη, αλλά σε άλλον πιο αδύναμο αποδέκτη.
Για παράδειγμα, ο σύντροφος μας αισθάνεται εχθρότητα για το διευθυντή του στη δουλειά και ξεσπάει το θυμό του σε εμάς, επειδή μας θεωρεί πιο αδύναμους ή οικείους για εκείνον. Όταν υιοθετούμε μια τέτοια συμπεριφορά καλό είναι να προσπαθήσουμε να βρούμε την πραγματική ρίζα του θυμού μας .
5) απώθηση. Κατά την απώθηση το άτομο κρατάει ανεπιθύμητες ζωώδεις παρορμήσεις του, μακριά από τη συνείδηση του.
Για παράδειγμα, ο σύντροφος μας απωθεί την βαθιά εσωτερική του επιθυμία για μια υγιή ερωτική ζωή με το σύντροφο του και αναπόφευκτα η απώθηση του αυτή, σωματοποιείται. και παρουσιάζει για παράδειγμα, ασθένειες γεννητικών οργάνων, ή εκφράζει το θυμό προς το σύντροφο του με τη λεγόμενη παθητική επιθετικότητα. Παθητική επιθετικότητα καλείται, η υιοθέτηση αρνητισμού ή παθητικής στάσης απέναντι στο σύντροφο μας, συμπεριφορά, που εκφράζει βαθιά απωθημένη επιθετικότητα.
Την επόμενη φορά, λοιπόν που θα γίνουμε παρατηρητές της ίδιας μας της συμπεριφοράς, ας μπούμε στη διαδικασία να υποψιαστούμε ποιος μηχανισμός άμυνας μας λειτουργεί, μήπως μπορέσουμε ευκολότερα να προσεγγίσουμε την αλήθεια μας.
Καπετανάκη Ελευθερία,
Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος-Παιδαγωγός
Συμβουλευτική ενηλίκων, ζεύγους, οικογενειακή συμβουλευτική, συμβουλευτική εφήβων.
Website: www.psychologist.com.gr
Email: info@psychologist.com.gr